- Արատեսը գտնվում է Վայոց ձորի մարզում, Հերմոնից 4կմ հյուսիս-արևելք, Վարդենիսի լեռների հսրավային լանջերին, Այասի գետի հովտում: Բնակչությունը զբաղվում է անասնապահությամբ: Արատեսում գտնվում է Սյունիքի Արատեսի վանքը, Սուրբ Աստվածածին, Սուրբ Կարապետ, եկեղեցիները, 5 մատուռ-դամբարան, և 12 հատ խաչքարեր: Ի դեպ հայրենագետ․-բնագետ․ ջոկատը ուրբաթ օրը գնալու է Արատես, դահուկ քշելու, ձնագնդիկ խաղալու, քնելուց առաջ խարույկ վառելու և մեր բերած խաղերը խաղալու, մի խոսքով շատ լավ է անցնելու: